Taraflar arasındaki arabuluculuk müzakereleri anlaşma ile sonlanması arzu edilen bir sonuçtur. Bununla birlikte arabuluculuk anlaşma tutanağının icra edilebilmesi için birtakım koşullar gereklidir.

Öncelikle anlaşma tutanağının icra edilebilir olması için ilam niteliğinde bir belge niteliğini haiz olması gerekir. İşbu husus HUAK m. 18’de açıkça düzenlenmiştir: “Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır. Kanunlarda icra edilebilirlik şerhi alınmasının zorunlu kılındığı haller hariç, taraflar ve avukatları ile arabulucunun, ticari uyuşmazlıklar bakımından ise avukatlar ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır”.

Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır.

HUAK m. 17/B hükmü uyarınca, taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuk anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerhin alınmasının zorunludur. Bu şerh taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinden alınır.

Kanunun ilgili maddesine bakıldığında; Taraflar, avukatları ve arabulucunun birlikte imzaladığı anlaşma tutanağı icra edilebilirlik şerhine ihtiyaç duymadan ilam niteliğinde belge kabul edilir. Ticari uyuşmazlıklarda ise avukatlar ile arabulucunun birlikte imzaladıkları tutanak ilam niteliğini kazanır. Görülmektedir ki ticari uyuşmazlıklarda taraf imzasına gerek duyulmamaktadır. Bununla birlikte kanun bazı hallerde mutlaka sulh hukuk mahkemesinden icra edilebilirlik şerhinin alınmasını zorunlu tutmuştur.

Kanunlarda icra edilebilirlik şerhi alınmasının zorunlu kılındığı haller:

1. 7445 sayılı Kanun değişikliği uyarınca, taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına dair uyuşmazlıkları çözümleyen arabuluculuk anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerhin alınması zorunludur.
2. HUAK m. 18/B hükmü kapsamındaki dava şartı arabuluculuk türleri olan kiralanan taşınmazların İİK’ya göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişki sinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan kaynaklanan uyuşmazlıklar ve komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculukta anlaşma belgeleri bakımından da şerh alınması zorunludur.

Görülmektedir ki bu kural bakımından 18/B/3 hükmü ile bir istisna getirilmiş ve bu istisna kapsamında icra edilebilirlik şerhi alınması zorunlu kılınmıştır. Buna göre, taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına dair uyuşmazlıklarda arabuluculukta ve kiralanan taşınmazların İİK’ya göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklarda, Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ve komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculukta anlaşma belgeleri bakımından, taraflar, avukatları ve arabulucu tarafından imzalanmış olsa dahi, ilamlı icraya konu edilebilmeleri için icra edilebilirlik şerhi alınması zorunludur.

Bu istisna kural dışında kural olarak arabuluculuk anlaşma belgesi, Sulh Hukuk Mahkemesince icra edilebilirlik şerhi verilebilir ve ilam niteliğinde belge kabul edilebilir. Ayrıca taraflar, avukatları ve arabulucu; ticari uyuşmazlıklarda ise yalnızca avukatlar ve arabulucu tarafından imzalanmış bir anlaşma tutanağı, Sulh Hukuk Mahkemesine başvurulmadan kendiliğinden ilam niteliğinde belge olarak kabul görür.

Taraflar dilerlerse Sulh Hukuk Mahkemesine de başvurabilir. Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından istinaf yoluna gidilebilir (HUAK m. 18/ III, c.3). İstinaf başvurusu maktu harca tabidir. Taraflar, icra edilebilirlik şerhi istemiyle ilgili olarak verilmiş bulunan mahkeme kararlarına karşı, icra edilebilirlik şerhinin verilmesi işi, bir çekişmesiz yargı işi olduğu için, bu kararın öğrenilmesinden itibaren iki haftalık süre içerisinde, istinaf yoluna başvurabilirler (HMK m. 387). Bölge adliye mahkemesinin, istinaf inceleme neticesi vereceği karar kesindir; temyiz kanun yolu kapalıdır (HMK m. 362/1-ç).

Son olarak, icra edilebilirlik şerhi arabuluculuk anlaşma belgesini ilam haline getirmez. Bu sebeple şerh verilmiş olsa bile anlaşma belgesi benzer uyuşmazlıklarda emsal oluşturmaz.

Bursa kira avukatı olarak, tarafların ileride hak kaybına uğramaması adına arabuluculuk süreçlerinde etkili ve hızlı çözümler üretmekteyiz. Yapacağınız anlaşma tutanağının geçerli ve etkili olabilmesi için bir avukattan destek almak oldukça önemlidir.